Dzieci od najmłodszych lat uczą się od nas, dorosłych. Obserwują świat wokół siebie i naśladują go. Niektóre czynności są niezwykle trudne do opanowania i wymagają ogromnego wysiłku zarówno ze strony dziecka, jak i rodziców. W poniższym artykule, przybliży trudności z płynnością mowy czyli jąkaniem.

Mowa jest wyjątkowo skomplikowanym procesem. Proces ten powstaje w mózgu. Myśl czyli językowo zorganizowana informacja zostaje zakodowana w ośrodku ruchowym w korze mózgowej, a później zrealizowana (wypowiedziana ) przez narząd mowy. Poprawna wymowa polega na współpracy i prawidłowym funkcjonowaniu układu oddechowego (prawidłowy wdech i wydech), narządów artykulacyjnych ( język, wargi, podniebienie miękkie, policzki ), prawidłowej pracy krtani – która odpowiada za fonację oraz prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Jeżeli te cztery układy nie współdziałają ze sobą z różnych przyczyn to powstaje niepłynność mówienia czyli jąkanie.

Najwcześniej jąkanie może pojawić się w wieku 3 lat, kiedy dziecko zaczyna szybko mówić. Chce dużo powiedzieć w krótkim czasie, jednak przeszkadza mu w tym słabo wykształcony język i ubogi słownik pojęciowy, gdyż dziecko dopiero uczy się przyswajania pojęć z otaczającego świata. Jest to tak zwane fizjologiczne jąkanie. Ten typ jąkania powinien przejść bez ingerencji specjalisty. Nie należy wtedy poprawiać dziecka, przerywać jego wypowiedzi. Jedynie w przypadku, gdy jąkanie nie minie w okresie około trzech miesięcy, warto zgłosić się z dzieckiem do logopedy.

Rodzic powinien obserwować jąkanie u dziecka i to, jak ono się objawia. Wyróżniamy objawy jąkania jawne, które słyszymy w wypowiedziach dziecka i ukryte, które możemy zaobserwować.

Objawy jawne to:
– powtarzanie, dziecko powtarza po kilka razy niektóre głoski, sylaby lub całe wyrazy, np. dddaj mi kanapkę….
– przeciąganie głosek ,np. w słowie: uuuuwaga…
– pojawienie się w mowie wypełniaczy, dziecko wtrąca pomiędzy wyrazami dodatkowe dźwięki, słowa np. yyyyyy, lub mamo wiesz, ja wiesz idę do babci wiesz….
– pauzy, pojawiają się kiedy dziecko z trudem rozpoczyna mowę lub zdanie; pauza może pojawić się w środku zdania,
– tzw. „współ-ruchy” – ruchy ciała czy grymasy twarzy pojawiające się podczas mówienia
– mówienie na wdechu lub bezdech w trakcie mówienia,
– unikanie kontaktu wzrokowego z osobą, z którą dziecko rozmawia.

Objawy ukryte to:
– unikanie mówienia tych słów, które sprawiają maluchowi kłopot, zastępuje je innymi wyrazami lub rezygnuje z mówienia,
– unikanie sytuacji, w których trudniej jest dziecku mówić.

Niepłynność mowy może mieć przyczyny emocjonalne (stres, sytuacje stresowe, lęk) lub przyczyny neurologiczne. Z moich wieloletnich obserwacji w pracy z dziećmi jąkającymi się wynika, iż u dzieci z opóźnieniami w rozwoju mowy podatność na niepłynność wypowiedzi jest większa. Na pojawienie się niepłynności mowy i jej rozwój może wpłynąć wydarzenie, którego dziecko doświadczyło. Trudność z poradzeniem sobie z nową sytuacją, np. narodziny rodzeństwa, pójście do przedszkola, rozwód rodziców, może mieć negatywny wpływ na kształtowanie procesu budowania wypowiedzi słownych. Czasami rodzice mogą mieć zły wpływ na mowę swojego dziecka. Za dużo od niego wymagają (lub odwrotnie zbytnio ochraniają dziecko nie pozwalając mu samodzielnie sobie radzić), używają zbyt trudnych słów, nieodpowiednich dla poziomu rozwoju, na którym obecnie znajduje się maluch. Szybkie tempo mówienia u dorosłych i przerywanie dziecku, kiedy ono mówi, również może wpływać negatywnie na mowę malucha.

Jeżeli pojawi się niepłynność mowy, nie należy dziecka w tym utwierdzać. Jeśli zauważysz, że Twój maluch się jąka, nie mów mu tego, nie nazywaj zjawiska po imieniu. Kontroluj też siebie – nie przerywaj jego wypowiedzi, nie poganiaj go, nie kończ wypowiedzi za niego. Co najważniejsze, nie denerwuj się, kiedy zauważysz jąkanie. Pamiętaj, że to zdenerwowanie udziela się również twojemu dziecku. Zawsze wysłuchuj do końca co ma do powiedzenia twoje dziecko i znajdź na to czas. Jeżeli niepłynność mowy nie przejdzie, niezwłocznie zgłoś się z dzieckiem do logopedy. Właściwa terapia logopedyczna zlikwiduje niepłynność mowy i zapobiegnie wtórnym zaburzeniom emocjonalnym.